اهمیت موضوع
استفاده پایدار از مواد شیمیائی به منظور تأمین اهداف اجتماعی و اقنصادی با
دیدگاه مدیریت صحیح مواد شیمیائی در قالب اصول توسعه پایدار و ارتقاء کیفیت زندگی
باید مورد توجه قرار گیرد.
در کشورهای در حال توسعه دو مسئله از مهمترین مسائل در زمینه مدیریت صحیح
مواد شیمیائی است:
الف - فقدان اطلاعات علمی کافی در زمینه تعداد زیادی از مواد شیمیائی جهت
ارزیابی خطر
ب - فقدان منابع برای ارزیابی خطر مواد شیمیائی که اطلاعاتی در زمینه آنها
موجود است .
UNCED سندی را تحت عنوان «دستور کار 21» بعنوان برنامه اقدام برای
توسعه پایدار پذیرفت ، فصل نوزده در دستور کار 21 می گوید:
مدیریت دقیق و صحیح مواد شیمیائی راهبردی بین المللی برای اقدام میطلبد اولویتهای
چنین اقدامی شامل موارد زیر است:
1. گسترش و سرعت بخشیدن به ارزیابی خطرات مواد شیمیائی
2. هماهنگ سازی طبقه بندی و برچسب گذاری بر روی مواد شیمیائی
3. تبادل اطلاعات در خصوص سموم و خطرات مواد شیمیائی
4. پیش بینی برنامه های کاهش خطر
5. توانمندسازی و تقویت ظرفیت های ملی برای مدیریت شیمیائی
6. جلوگیری از حمل ونقل بین المللی و غیرقانونی مواد سمی و خطرناک
اجرای موفق شش برنامه پیشگفت در سطح بین المللی وابسته به هماهنگی های لازم
است و در کشورهای در حال توسعه وابسته به تعیین و بکارگیری وسایل فنی، علمی ،
فرهنگی، اقتصادی است.
مدیریت مواد شیمیائی
- نیل به مدیریت صحیح
مواد شیمیائی با هدف کاهش مخاطرات و پیشگیری از عوارض سوء در کلیه مراحل چرخه
عمر ماده شیمیائی انجام می پذیرد که شامل مرحله تولید یا واردات ، انجام
فرآیند ، نگهداری ، حمل و نقل ، توزیع ، کاربرد و دفع آن است.
هدف کلی
هدف از مدیریت صحیح مواد شیمیائی:
حفظ سلامت انسان و پیشگیری از عوارض سوء (مواد شیمیائی) بر محیط زیست است که
با اقدامات زیر انجام می پذیرد:
ارتقاء آگاهی : آموزش بخش های مختلف جامعه در خصوص مخاطرات
مواد شیمیائی
پیشگیری : اتخاذ روش هائی برای جلوگیری و یا به حداقل رساندن
آلودگی موادشیمیائی حوادث ، مسمومیتها
کنترل و مدیریت: مواد شیمیائی برای سلامت و محیط زیست در مراحل
مختلف چرخه عمر می تواند مخاطره آمیز باشد ، بنابراین آمادگی و توانائی لازم
در مواقع اضطراری جهت مقابله با بروز حوادث باید وجود داشته باشد.
اهداف برنامه مدیریت
مواد شیمیائی
1) کمک به بهبود و ارتقاء درک مخاطرات مواد شیمیائی و ایمنی تولید ، کاربرد،
حمل و نقل و روش های دفع برای مسؤولین ، کارفرمایان ، کارگران و افکار عمومی
2) کنترل انتشار مواد و محصولات خطرناک در طی چرخه عمر مواد شیمیائی
3) جایگزین نمودن مواد و فرایندهای ایمن به جای انواع مخاطره آمیز آن به منظور
کاهش احتمال خطر مانند اقدامات غیرشیمیائی جهت مبارزه با آفات و حشرات و بندپایان
4) کاهش و بهینه سازی محتوای مواد شیمیائی وپس مانده های خطرناک
5) کنترل و محدود نمودن واردات تولید کاربرد و دفع مواد و تولیدات خطرناک
6) پیشگیری از حوادث شیمیائی و در صورت بروز کنترل عوارض سوء بر محیط و انسان
7) کاهش باقیمانده سموم در موادغذائی ، آب آشامیدنی ، مواد مصرفی و محیط زیست
8) پاکسازی محل های آلوده که از کاربرد غلط مواد شیمیائی بروز می کند
9) افزایش سلامت افرادی که در معرض مواد خطرناک شیمیائی و سموم قرار گرفته اند
10) کاهش تولید پس مانده های خطرناک و اجرای صحیح روش تصفیه و دفع زباله
زیر بنای مدیریت صحیح مواد شیمیائی همگام با اهداف اصلی در پیشگیری از اثرات
سوء بر سلامت و محیط زیست در نظر گرفتن اصولی است که در طراحی و به روز نمودن
سیاست ها در این زمینه است
1) مسؤولیت در مدیریت ایمنی مواد شیمیائی با کلیه بخش های جامعه است.
2) مواد شیمیائی باید در راستای ارتقای توسعه پایدار بکار رود.
3) تعیین اولویت
4) توجه به روش ها و منابع آلوده کننده مواد شیمیائی مهم و چرخه کامل عمر مواد
شیمیائی
5) استفاده و تجارت موادشیمیائی و فن آوری های مربوط به آن نباید موجب به مخاطره
افتادن سلامت افراد و محیط زیست شود.
6) تأکید بر پیشگیری : توجه به پیشگیری در منابع آلودگی و یا به حداقل رساندن
آن در منبع بسیار مهمتر از پرداختن به مشکلات موجود و روش های رفع ، پس از ایجاد
آلودگی است.
7) استراتژی های انتخاب یک برنامه ملی برای مدیریت صحیح مواد شیمیائی در جهت
کاهش و پیشگیری از آلودگی و حفاظت از سلامت انسان و جلوگیری از تخریب محیط توجه
و عمل به نکات زیر است :
1) استفاده بهتر و مؤثر تر از انرژی
2) استفاده از سوخت هائی که مقادیر کمتری ترکیبات سولفوره دارند
3) کاهش استفاده از بسته بندی های غیر ضـــروری که در اینصورت هزینه های دفع
و دفن توسعه فن آوری هائی که زباله های جامد، مایع و گازی شکل را کاهش دهد
4) کاهش استفاده از آفت کش
5) گسترش استفاده از وسائل نقلیه عمومی به منظور کاهش استفاده از وسائل نقلیه
شخصی
6) وضع قوانین و مقررات جهت جلوگیری از واردات مواد شیمیائی خطرناک
7) نیز کاهش خواهد یافت.
8) استفاده از جدیدترین و مناسب ترین اطلاعات و ارزیابی های موجود علمی
9) تأمین تکنولوژی پیشرفته مناسب
10) در دسترس قرار گرفتن اطلاعات مربوط به مواد شیمیائی ، کاربرد مواد شیمیائی
و خطرات آن برای آحاد جامعه، کارگران ، صنایع ، دولت و مسؤولین
11) برنامه ریزی در زمینه حوادث شیمیائی در مواقع اضطرار
12) برنامه کنترل مواد شیمیائی و سموم
پیشنهادات
همگام با برنامه های بین الدولی در زمینه مدیریت ایمنی شیمیائی تا سال 2006
اقدامات زیر باید صورت پذیرد:
- کودکان و ایمنی شیمیائی
1) ارتقاء آموزش و فراگیری ایمنی شیمیائی کودکان
2) کاهش و جلوگیری از در معرض بودن کودکان با مواد شیمیائی
3) تدوین استانداردهای مواد شیمیائی با محوریت سلامت کودکان
- ایمنی شغلی و بهداشت محیط کار
1) ارتقاء نظارت بر مراکز کار و مراقبت از کارگران
2) ایجاد قوانین و مقررات در جهت مسؤولیت کارفرمایان ، شاغلین و دولتها در جهت
ارائه گزارش ، جمع آوری و ارزیابی اطلاعات و اعلام آن به مراکز بین المللی کار
3) کمک به گسترش GHS در محیط های کار
- تبادل اطلاعات در زمینه مواد شیمیائی خطرناک
1) کلیه اطلاعات مربوط به مواد شیمیائی و خطرات آنها باید در دسترس آحاد جامعه
قرار گیرد
2) صنایع اطلاعات در زمینه مواد خطرناک با حجم بالا را گزارش نمایند
3) دستورالعمل در زمینه چگونگی تبادل اطلاعات در زمینه مواد شیمیائی خطرناک
باید تدوین گردد.
- مدیریت ریسک و کاهش آفت کش های سمی و خطرناک
1) اقدام در جهت کاهش حوادث در زمینه آفت کش های سمی ، تهیه و تدوین آئین نامه
و مقررات
2) اولویت بندی در زمینه مدیریت آفت کش ها
- اقدامات پیشنهادی در زمینه تدوین آئین نامه و مقررات :
1) ارتقاء مدیریت کلیه آفت کش ها
2) جانشین کردن آفت کش های بسیار خطرناک با آفت کش های ایمن
3) الصاق برچسب های مناسب ، بسته بندی مناسب
4) ایجاد و توسعه سیستم های ملی مراقبت و ارائه گزارش در خصوص مراکز سم شناسی
5) جلوگیری از انبار کردن آفت کش های بلااستفاده
6) ممنوع و محدود کردن دسترسی به آفت کش های بسیار خطرناک
- ظرفیت سازی :
1) تأمین ظرفیت کافی و مناسب برای ایمنی شیمیائی
2) ترویج گزارش های موفقیت آمیز مدیریت مواد شیمیائی
3) تقویت تلاش های ظرفیت سازی
4) توجه به مکانیسم های مالی مشخص
- هماهنگ سازی طبقه بندی و برچسب گذاری مواد شیمیائی :
1) کلیه کشورها باید سیستم هماهنگ جهانی را تا سال 2008 اجرائی نمایند.
- جلوگیری از حمل و نقل غیر قانونی سموم و تولیدات خطرناک :
1) تأمین منابع مالی و فنی
2) اتخاذ تصمیم در خصوص جلوگیری از حمل و نقل بین المللی غیر قانونی مواد شیمیائی
- اولیه ترین و مهمترین گام هائی که در کشور در جهت مدیریت ایمنی مواد شیمیائی
باید برداشته شود :
« ارزیابی مخاطرات ، اجرای سیاست ها و برنامه های مدیریت مواد شیمیائی به روش
گام به گام از طریق تهیه پروفایل ملی ایمنی شیمیائی می باشد. »
پروفایل ایمنی شیمیایی چیست ؟
یک ارزیابی سیستماتیک از زیر ساخت های موجود برای مدیریت ایمنی مواد شیمیائی و شناسائی مشکلات اصلی و نقاط بحرانی است
منبع:www.markazsalamat.ir